Tıp Fakültesinde verdiğim normal doğum dersinde ve sporcu hastalarımla doğum planlarken şunu söylerim; aktif spor yapan kadınlar ya çok kolay doğururlar ya da doğuramazlar. Zor doğum ile pek karşılaşmayız. Nedenini anlatmaya çalıştım.

Normal doğuma yol açan dinamikler basitçe; rahim kaslarının kasılması, bebeğin doğum yoluna uygun iniş hareketleri yapması, annenin karın kasları gücüyle ıkınarak bebeği itmesi olarak bilinir. Bu ekiye direnen kuvvetler ise annenin leğen kemikleri (çatı) ve pelvik taban kasları tarafından yaratılan dirençtir. Kolayca tahmin edilebileceği üzere, düzenli olarak spor yapan, özellikle merkez (“core”) kas gruplarını çalıştıran kadınlarda ıkınma esnasında yaratılan kuvvet, egzersiz yapmayan kadınlara gore çok daha fazladır. Yapılan çalışmalar elit atletlerde ıkınma safhasının diğer kadınların sadece yarısı  kadar sürdüğünü ortaya koymuştur. Buna ilave olarak, düzenli spor yapan kadınlarda oksijen kullanım kapasitesi, hava alışveriş etkinliği ve akciğer hacimleri daha yüksektir ve bu ıkınma eylemi esnasında solunumun kontrol edilmesine, bebeğe daha fazla oksijen gitmesine neden olur.

Egzeriz yapan kadınlarda ıkınma gücü dışında doğumu kolaylaştıran başka faktörler de vardır. Bunların belki de en önemlisi, aktif sporcuların ağrı eşiklerinin yüksek olmasıdır. Yapılan çalışmalarda, elit sporcuların beyinlerinde dopamine düzelerinin yüksek olduğu, bunun ağrı algılanmasını ve seviyesini azalttığı, bu etkinin müsabakadan bir gün önce ve müsabaka günü daha belirgin olduğu gösterilmiştir. Anne adayının ağrıya toleransı, doğum aşamasında daha etkin, aktif ve doğum ekibi ile iletişim halinde kalmasına neden olur. Ayrıca epidural aneljezi (belden yapılan ağrısız doğum işlemi) gereksinimini azaltarak doğumun süresini kısalttığı bilinmektedir. Elit sporcularda doğum eylemini kolaylaştıran ölçülebilen faktörler dışında, hedefe odaklanabilme, dış uyranlara kapanabilme, acıyı yönetebilme, kriz anında kişisel çözümler üretebilme gibi diğer bilişsel ve psikolojik refleksler oldukça gelişmiştir. Yukarıda sayılan mekanik, nörolojik ve psikolojik faktörler sporcu kadınları diğer kadınlardan daha avantajlı kılmaktadır.

Peki o halde sporcuların doğumlarını aynı zamanda  “ en güç doğumlar” yapabilen etmenler nelerdir? Birincisi ve en önemlisi özellikle atletizm ile uğraşn profesyonel sporcuların fiziksel yapılarıdır. Anatomik olarak elit atletlerin bacakları gövdelerine göre uzundur, kalça uyluk açıları ve leğen kemikleri dardır. Bir başka deyişle daha “dar “ (slender) bir anatomik yapıya sahiptirler. Bu pelvik yapı, bebeklerin doğumu için ideal anatomik geçiş yolunu sağlamaz ve doğumu zorlaştırabilir. İkinci olarak, halter, ağırlık, vücut geliştirme, güreş, kürek gibi sporlarla uğraşan ya da çok fazla squat gibi egzersizler yapan kadınlarda pelvik taban kasları aşırı gelişir. Girişte söylediğimiz gibi bu kaslar, leğen kemikleri ile beraber bebeğin inişine direnç oluşturan yapılardır ve doğru zamanda gevşememeleri durumunda bebeğin  doğumunu güçleştireblirler. Yine gebelikleri boyunca yeterli kalsiyum ve d vitamin almayan sporcu kadınlarda oluşabilen sakral stress kırıkları doğum öncesinde ve sırasında anormal ağrılara yol açarak doğum eylemini güçleştirebilir.

Sporcu kadınlarda normal doğum için yukarıda sıralanan avantaj ve dezavantajların net etkisi kolaylaştırıcı yöndedir. Bunun için özellikle pelvik tabanaı güçlü kadınlarda, gebelikte bu kasları güçlendirmek yerine, istemli kontrollerini arttıracak “pelvik yeniden eğitim”, yoga, Kegel egzersizleri, nefes egzersizi gibi aktivitelere yönelmek grerekir. Dar pelvise sahip atletlerin gebelik boyunca aktif egzersizlere devam etmeleri teşvik edilip, aşırı kilo almalarının, insulin direnci ya da gebelik diyabeti gibi bebeğin ağırlığını çok fazla arttıracak durumlardan kaçınmaları sağlanmalıdır. Özellikle son bir ayda yapılan perine masajı doğumda pelvik taban gevşemesine ve dış genital bölgenin esneklik kazanmasına yardımcı olacaktır. Bunun sonucunda epizyotomi kesisi (vajinaya kesi uygulamak) ihtiyacı, doğal vajinal yıtrıklar azalacak ve sporcu kadınların doğum sonrası egzersize geri dönme süreleri kısalacaktır. Hemen ekleyelim; normal doğumda epizyotomi (doğum kesisi) rutin bir işlem değildir ve doğumların %90 dan fazlasında (ilk doğumlar da dahil) doğum kesisine ihtiyaç olmaz.

Yukarıda anlatmaya çalıştığımız üzere sporcu kadınlar başarılı bir normal doğum için çok sayıda avantaja sahiptirler. Yapılan bilimsel çalışmalar profesyonel ve elit seviyede spor yapmanın sezeryan, doğum kesisi, doğum yaralanması oranlarını arttırmadığını bir çok kez ortaya koymuşlardır. Profesyonel sporcuların kendilerine özgü risk faktörlerinin belirlenip, dikkatlice ele alınması ile sorunsuz doğum şansları daha da artar.